قصرشیرین در غرب استان کرمانشاه بیش از 186 کیلومتر مرز مشترک با عراق دارد و در امتداد این مرزهای طولانی دو مرز رسمی خسروی و پرویزخان قرار دارد که اولی هم مرز با حوزه حکومت مرکزی (بخش عربی) و دومی هم مرز با اقلیم کردستان عراق است.
مرز خسروی در20 کیلومتری شهر قصرشیرین واقع شده است.

مرکز این شهرستان شهر قصرشیرین است که در 166 کیلومتری غرب شهر کرمانشاه واقع شده است از سطح دریا 400 متر ارتفاع دارد و سومار دیگر شهر آن است. شهرستان قصرشیرین از شمال و غرب به کشور عراق از جنوب به استان ایلام از شرق به شهرستان های سرپل ذهاب و گیلانغرب محدود می شود. شهرستان قصرشیرین بر سر راه اصلی تهران بغداد قراردارد. مشهورترین آثار باستانی آن چهارطاقی و عمارت است.از دیگر بناهای تاریخی آن کاروانسرای شاه عباسی و قلعه جوامیر هستند. مردم قصرشیرین کرد زبان هستند .
قصرشیرین از شهرهای قدیمی و تاریخی استان است و بنای آن را در آثار تاریخی و ادبی به خسرو پرویز نسبت می دهند وی در زمان پادشاهیش باغی وسیع با قصرهایی دلپذیر که متناسب با آب و هوای زمستان این ناحیه بود در این شهر بنا نهاد .
مراکز دیدنی : چهارقاپو ، کاخ ساسانی خسرو ، حوش کری ، کاروانسرای قصرشیرین ، نهرشاه گدار .
کاروانسرای قصرشیرین
این کاروانسرا در داخل شهر قصرشیرین قرار دارد که متأسفانه در اثر حملات عرلق آسیب زیادی دیده و تنها قسمت ورودی آن باقی مانده است ولی در سال های اخیر میراث فرهنگی اقدام به بازسازی آن نموده است . این کاروانسرا نیز از نظر پلان تا حدودی شبیه کاروانسراهای صفوی بیستون و ماهیدشت می باشد بطوریکه دارای ورودی طاق داری درضلع جنوبی بناست که در هر طرف ورودی سکویی دراز ایجاد شده است . پس از ورودی ، هشتی گنبد داری قرار دارد که از طریق آن می توان وارد حیاط مرکزی شد .
در چهار طرف این حیاط ، ایوانهای بزرگی با طاق جناغی قرار دارد . همچنین در اطراف ضلع حیاط مرکزی تعدادی اتاق ساخته شده است در جلو هریک از این اتاق ها ایوان کوچکی و در پشت اتاق ها ، اصطبل های درازی احداث شده است .
این کاروانسرا به وسیله لاشه سنگ و آجر ساخته شده است . حتی در برخی از قسمت‌های آن از جمله ورودی ، از آجرهای بناهای ساسانی نیز استفاده کرده اند .

آتشکده چهارقاپی
چهار قاپو یا چهار قاپی به معنی چهار در ، از جمله آتشکده های زمان ساسانی در شهر مرزی قصرشیرین است . این آتشکده از نوع آتشکده هایی است که دارای دالان طواف بوده ولی متأسفانه در اثر مرور زمان رواق آن فرو ریخته است ولی با این وجود در برخی از قسمت ها آثاری از آن دیده می شود . این آتشکده عبارت است از اتاقی مربع شکل به ابعاد 25*25 متر که دارای سقفی گنبدی شکل به قطر 16 متر بوده ولی متأسفانه اکنون اثری از آن باقی نمانده است و تنها بقایای گوشواره ها در چهار گوشه آن دیده می شود . این اتاق مربع شکل دارای چهار درگاه ورودی است که به رواق اطراف فضای مرکزی منتهی می شوند . در اطراف این بنا مجموعه اتاق ها و فضاهایی وجود دارد که بخش هایی از آنها در نتیجه کاوش های باستان شناختی سال های اخیر شناسایی شده است . این بنا با استفاده از مصالح محلی از قبیل لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده است . البته گنبد بنا آجری بوده است .
اگرچه اکثر باستان شناسان این بنا را آتشکده ای از زمان خسرو پرویز پادشاه ساسانی می دانند ولی برخی نیز آن را کاخی از همان زمان می دانند.
کاخ خسرو
در حاشیه شمالی شهر کنونی قصرشیرین و در نزدیکی آتشکده چهار قابی ، ویرانه‌های قصر خسرو پرویز دیده می شود که امروزه به صورت تلی از خاک در آمده است . این بنا بر روی مصطبه ای به ارتفاع 8 متر ایجاد شده است . این بنا در جهت شرقی ـ غربی به ابعاد 98*285 متر ساخته شده که راه ورود به داخل بنا از طریق پلکان دو طرفه ای بوده است . در قسمت شرقی بنا ، تالار ستون مستطیل شکلی وجود دارد که سقف آن به وسیله طاق های آجری پوشش داده شده است . در پشت تالار ، اتاق گنبد دار بزرگی ساخته شده که راه ورود به آن از طریق درگاهی است که در قسمت غربی تالار ایجاد شده است . در دو طرف شمال و جنوب اتاق گنبد دار ، اتاق های مستطیل شکلی وجود دارد که از طریق اتاق گنبد دار قابل دسترسی بوده اند . همچنین در پشت اتاق گنبد دار ، حیاطی مربع شکل با رواق ستون دار قرار دارد که ابعاد آن 27*27 متر می باشد . دور اطراف این حیاط ستون دار را اتاق های متعددی فرا گرفته است . در قسمت غربی حیاط نیز ایوانی ساخته شده است که از طریق درگاهی به حیاط دیگر کاخ منتهی می شود . در اطراف این حیاط‌ها نیز مجموعه اتاق ها و اصطبل ها قرار گرفته است .
در قسمت شمالی تراس ، چندین خانه به صورت یک مجموعه وجود دارد . اسکار رویتر اظهار می کند خانه هایی که در قسمت مرکزی عمارت قرار دارند احتمالاً حرم پادشاه را شکل می دهند و خانه های واقع در بیرون ساختمان مکانی برای پذیرائی میهمانان بوده است .
در مورد این کاخ ، مورخین و جغرافی نویسان ایرانی و عرب هر کدام مطالبی نوشته‌اند ، اکثر اینها اظهار می کنند که این کاخ توسط خسرو پرویز در میان باغ وسیعی ساخته شده که حیوانات وحشی با کمال آزادی در این مکان می زیسته اند و آب فراوانی از رودخانه الوند در جدولی مرتفع به این باغ وارد می گشته است . با قوت این کاخ را جزء عجایب جهان به شمار آورده که در سال 628 میلادی توسط هراکلیوس ویران شده است .
شهر قصرشیرین مرکز شهرستان قصرشیرین یکی از شهرستان‌های مرزی استان کرمانشاه است که در ۱۶۶ کیلومتری غرب شهر کرمانشاه واقع شده‌است. این شهر بین طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۳۵ دقیقه شرقی و عرض ۳۴ درجه و ۳۱ دقیقه شمالی قرار دارد که ارتفاع آن از سطح دریا ۳۳۳ متر می‌باشد.
قصر شیرین به دلیل نخل‌های بلند و همچنین محصولات متنوع کشاورزی مورد توجه بوده‌است. این شهر از دیرباز مکانی برای هم زیستی اقوام و مذاهب مختلف ازقبیل(شیعه، سنی ،یهودی زرتشتی واهل حق)بوده‌است.

علت نامگذاری این ناحیه به قصر شیرین، احداث کاخی برای شیرین همسر مسیحی خسرو پرویز در این محل بوده‌است.
قصر شیرین از شهرهای قدیمی و تاریخی استان است و بنای آن را در آثار تاریخی و ادبی به خسرو پرویز نسبت می‌دهند وی در زمان پادشاهیش باغی وسیع با قصرهایی دلپذیر که متناسب با آب و هوای زمستان این ناحیه بود در این شهر بنا نهاد. پس از حمله تازیان به ایران قصرهای خسرو پرویز به کلی ویران گشت. تا سال ۱۲۷۰. ق، قصرشیرین قصبه کوچکی بیش نبود.
در کتاب تاریخ ایران نوشته ژنرال سرپرسی سایکس در مورد عمارت خسرو آمده:"عمارت خسرو یا کاخ خسرو در قصرشیرین در سمت غربی دامنه‌های زاگرس واقع و تاریخش از آغاز سده هفتم میلادی است. کاخ نامبرده در پارکی که محیط آن شش هزار متر می‌باشد بنا شده‌است. در بعضی جاها ایوانش هنوز نمودار است و آن شش متر و نیم ارتفاع دارد. در این نزهتگاه وسیع امروزه به جز ریشه‌های درختان خرما و انار چیز دیگر دیده نمی‌شود. ولیکن نویسندگان عرب شرح زیباییهای این باغ و شماره جانوران نادر و کمیابی را که در آن آزاد می‌گشتند را به تفضیل نوشته‌اند. این کاخ مجلل که شعاع برکه آب مصنوعی جلو آن چشمها را خیره می‌نمود در طول شرقی و غربی بنا شده و دارای ۳۴۲ متر طول و در عریض‌ترین نقطه دارای ۱۷۸ متر عرض بوده‌است. در سمت شرقی عمارت پلکانی دو ردیف وجود دارد که منتهی به ایوانی می‌شد که ۹۹ متر پهنا داشته‌است. در این ایوان اطاقهای مسقف طاقی چندی قرار داشته که سه طاق آن مدخل یک دهلیز طویل را تشکیل می‌دادند و اطاقهای متعدد دیگر هم به این دهلیز راه داشته‌اند. مدخل اصلی این عمارت از همان پلکان فوق و از وسط ایوان به یک سرازیری می‌گذشت که با ۲۴ ستون آرایش یافته بود و از آنجا به عمارت خصوصی شاهنشاه داخل می‌شدند. اولین تالار بزرگ و وسیع این کاخ به سه راهرو تقسیم شده و منتهی به اطاق مربع شکلی می‌شده‌است و بعد از آنجا به اطاقهای دیگری داخل می‌شدند و ایوان مسقفی نیز در مرکز حیاط دیده می‌شود. اطاقهای پادشاه(نظیر آنچه در تخت جمشید است)دارای سقف چوبی است بر خلاف اطاقهای دیگر که عمدتا طاقی بودند. مصالح و موادی که در این ساختمان بکار رفته‌اند از سنگ‌های آهکی کاخ هنی فشی پست تر می‌باشد. ستونها از آجرتراش و با گچ اندود شده و در این قسمت هم با مواد کاخهای مجلل هنی فشی تفاوت کلی دارد.
صنایع و معادن

صنایع قصر شیرین به دو دسته صنایع تولیدی و صنایع دستی تقسیم می شود. صنعت نفت درمحدوده این شهرستان پایه‌ریزی و تشکیل شده و جمعیت زیادی را از اطراف، به خود جذب نموده است. مهم‌ترین منابع زیرزمینی قصر شیرین نفت است. اولین چاه های آن در ‹‹نفت شهر›› در سال 1308 برابر با 1929 با فعالیت های پی‌گیر اکیپ نفت انگلیس به سرپرستی ویلیام دارسی به نفت رسید.

کشاورزی و دام داری

عبور رود حلوان از میان شهر، سبب حاصل خیزی زمین ها و باغ های فراوان شهرستان قصر شیرین شده و سدی که بر این رود زده شده مایه رونق کشاورزی منطقه شده است. در قصر شیرین درصدی از مردم به کشاورزی و بیش‌تر مردم به امور بازرگانی و دولتی اشتغال دارند. محصولات کشاورزی این شهرستان را گندم، جو، تره بار، مرکبات، انگور و خرما تشکیل‌می دهند.آب مورد نیاز برای‌کشاورزی این منطقه، از رود و چاه‌ها تأمین‌می شود. در زمینه دام‌داری قصر شیرین به علت داشتن مراتع قشلاقی از رونق خاصی برخوردار بوده و فرآورده های دامی از جمله صادرات قصر شیرین به شمار می‌رود. محصولات گندم، جو، تره بار، روغن حیوانی، مرکبات، و خرما جزو محصولات صادراتی شهرستان محسوب می شوند.

مشخصات جغرافیایی

شهرستان قصر شیرین از شمال و باختر به خاک کشور عراق، از خاور به شهرستان های سر پل ذهاب‌ و گیلان‌غرب، از جنوب و جنوب خاوری به شهرستان ایلام و از جنوب باختری نیز به خاک عراق محدود می‌شود. قصرشیرین مرکز شهرستان قصرشیرین، در 35 درجه و 45 دقیقه درازای جغرافیایی و در 31 درجه و 34 دقیقه پهنای جغرافیایی، در بلندی 400 متری از سطح دریا و در 167 کیلومتری شهر کرمانشاه، در مسیر راه اصلی اسلام آباد غرب – خسروی قرار دارد. رود حلوان (الوند) از وسط شهر می‌گذرد و در مسیر خود زمین ها و باغ های فراوانی را‌ آبیاری می‌کند. آب‌و هوای قصر شیرین نسبتا گرم و خشک است. مسیرهای دسترسی به این شهرستان را راهی به سوی جنوب خاوری به درازای 35 کیلومتر تا سر پل ذهاب، راهی به سوی جنوب باختری به درازای 20 کیلومتر تا خسروی (مرز ایران و عراق) و از آن جا به درازای 60 کیلومتر به سوی جنوب باختری تا نفت شهر تشکیل می‌دهد.

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

قصر شیرین از شهرهای بسیار قدیمی ایران است. بنای این شهر به خسرو پرویز ساسانی منسوب است، اما در روزگار هخامنشیان نیز آباد بوده است. در اطراف شهر کنونی، ویرانه های قصر شیرین کهنه باقی مانده است که گفته می شود در زمان سلطنت خسرو پرویز، باغی وسیع با قصرهای دلپذیر و فرح انگیز بود و قصر زمستانی محبوبه او شیرین نیز در آن قرار داشته است. رفته رفته در پیرامون این قصر، شهرهای کوچکی بوجود آمده و سبب گسترش آن شده است. افسانه معروف « شیرین و فرهاد» از نام این شهر گرفته شده است. پس از حمله عرب ها، قصر شیرین، ویران شد و تا سال 1270 هـ . ق مانند قصبه کوچکی باقی ماند. در جنگ جهانی اول، قصر شیرین مرز سربازان دولت های آلمان و عثمانی از یک طرف و روسیه و انگلستان از طرف دیگر بود. این شهر هم اکنون گسترش یافته و به شهری بزرگ و جذاب تبدیل شده است.

ویژگیهای قصر شیرین :
اقتصادی: اقتصاد قصر شیرین متکی بر مبادلات مرزی ( پیله وری و تجارت ) با توجه به دو بازارچه پرویز خان و خسروی باغداری و کشت صیفی جات است ، هفت ماه در سال ،عشایر در این منطقه به شغل دامپروری مشغول هستند .
تاریخی :
تاریخ قصر شیرین به زمان مادها بر میگردد و در دوره هخامنشیان راه تجاری بغداد ، تهران بوده و به دروازه آسیا شهرت یافته است و نام آن منسوب است به شیرین زن مسیحی خسرو پرویز دوم که در زمان خود در این مکان قصری بنام او بنا نموده است. نام قدیمی قصرشیرین در نزد یونانیان آرمیتا (AREMITA)بوده است ، بیشترین آثار تاریخی قصر شیرین مربوط به دوره ساسانیان است وآثار تاریخی آن عبارتند از : باغ شیرین ، بقایای کاخ شیرین ، چهار قاپی ، نهر شاهگدار ، حوش کوری ، سرای شاه عباسی و...
هنری :
هنرموسیقی اصیل کرمانشاهی ( کردی ) ،حصیر و جارو بافی ،گلیم بافی ، قالیبافی ، اسب دوانی و به تعبیری باغداری بزرگترین هنر مردمان این دیار است .
فر هنگی :
مردم قصر شیرین دارای فرهنگ عام اسلامی بود ه لکن با عنایت به دسته بندیهای قومی و مذهبی ( شیعه ، اهل حق ،اهل تسنن)دارای خرده فرهنگ های خاص خویش نیز می باشد 0 مردمانی مهربان و مهمان نواز و باروحیه همبستگی بالا و متأثر از فرهنگ های تاریخی حکومت های مختلف ایران و همسایگان در طول تاریخ و درجه بالای فرهنگ شهرنشینی و دارای شخصیت های تاریخی نظیر باقر فانی ،خسرو پیله ور ، هوشنگ شفا و ... می باشد.
سیاسی :
مردم قصر شیرین دارای شعور و درک بالای مسائل سیاسی و آگاه به مسائل روز بوده و همواره در توسعه سیاسی استان کرمانشاه نقش بسزائی ایفاء نموده و جزو اولین شهرهای ایران است که علیه حاکمیت رژیم شاهنشاهی مبارزه نموده ودر این راه زندانیان و شهدای زیادی تقدیم انقلاب کرده است .
استراتژیکی :
قصر شیرین از نظر استراتژیکی یکی از مهمترین دروازه های ورودبه کشور ایران محسوب میگرددو در طول تاریخ جنگ های ایران با حکومت های حاکم بر عربستان که عراق هم بخشی از آن محسوب میشده همواره محل تاخت و تاز و معبر عبور لشکرهای طرفین بوده و در جنگ مسلمانان علیه حکومت ساسانیان و جنگ تحمیلی اخیر رژیم، یعنی عراق علیه ایران ورود سپاهیان از این مرز به داخل خاک ایران صورت گرفته و از نظر جغرافیایی بصورت نعل اسبی به داخل خاک عراق فرو رفته و بواسطه گردنه بالا طاق که در عقبه این شهرستان بوده از نقاط استراتژیک دنیا محسوب می گردد، همواره مورد طمع جدی دشمنان بوده است .
جهانگردی:
قصرشیرین بواسطه آثار تاریخی ذکر شده فوق و آب و هوای بسیار مناسب و قرار گرفتن در مسیر راه زوار عتبات عالیات همواره مورد توجه باستان شناسان و سیاحان داخلی و خارجی و محل عبور زوار عتبات عالیات بوده و می باشد

قصرشیرین در گذرگاه تاریخ بنقل ازمنابع تاریخی
یکی از شهرستان های استان پنجم کشور. حدود و مشخصات آن به شرح زیر است : از طرف شمال خاور به بخش ثلاث از شهرستان کرمانشاهان ، از طرف جنوب به بخش چوار از شهرستان ایلام ، از طرف خاور به بخش گیلان و کرند شهرستان شاه آباد، از طرف باختر و شمال به کشور عراق. شهرستان قصرشیرین از سه بخش به نام بخش مرکزی ، سرپل ذهاب و سومار تشکیل شده است . خلاصه اطلاعات بخش مرکزی آن به شرح زیر است : حدود: از طرف شمال و باختر به کشور عراق، از جنوب به بخش سومار، از جنوب خاوری به بخش گیلان ، از خاور به بخش سرپل ذهاب . آب و هوا: هوای بخش مرکزی گرمسیری و آب اکثر قراء آن از رودخانه الوند تامین میشود. ارتفاعات : در این بخش سه رشته کوهستان کم ارتفاع به شرح زیر وجود دارد:
1- انتهای کوههای شمالی گیلان غرب که در این بخش به کوه بازی دراز یا بازودراز نامیده میشود. در خاور شهر و خاور رودخانه الوند با زمین یکسان میشود و بلندترین نقطه آن در خاور گنبد صوفی به ارتفاع 2320 گز است .
2- رشته آغ داغ واقع در باختر قصرشیرین . خطالراس این کوه مرز ایران و عراق است . بلندترین نقطه آن در شمال پاسگاه برج احمدی به ارتفاع 2105 گز است .
3- کوه سه سر. این کوه بین دهستان ذهاب و دهستان جگرلو واقع شده . رودخانه قوره تو، بین این کوه و کوه آهنگران جاری است . بلندترین نقطه آن در باختر آبادی قراویز به ارتفاع 2593 گز است .
مهمترین رودخانه بخش رودخانه الوند است که سرچشمه وشعبه آن در بخش سرپل ذهاب است و تقریباً از وسط بخش میگذرد. قراء دهستان جگرلو و خالصه در کنار شمالی وقراء دهستان نصرآباد در جنوب آن واقع شده اند. شهر قصرشیرین در قسمت شمالی رودخانه مذکور بنا شده و آب مورد نیاز شهر از آن رودخانه گرفته میشود. رودخانه شیرین تابستان بیش از یکصد سنگ آب دارد و در حدود آبادی تنگ آب نو از کشور ایران خارج شده وارد کشور عراق میگردد و قصبه خانقین و قراء تابعه آن را مشروب مینماید.
رودخانه قوره تو. سرچشمه این رودخانه نیز در بخش سرپل ذهاب شرح داده شده . از حدود تنگ حمام وارد این بخش میشود و در طول خود همه جا مرز ایران و عراق محسوب میگردد.آب آن نسبت به رودخانه الوند کم ، و کمی شور است .

قصر شیرین و جنگ:
با آغاز جنگ ایران و عراق در سال 1359 قصر شیرین نخستین شهر از ایران بود که توسط ارتش بعث عراق تسخیر شد. ارتش عراق با ورود به تخریب شهر پرداخت، چنانکه تمامی ساختمان های شهر در مدت کوتاهی ویران گشت و تنها یک ساختمان باقی ماند که به عنوان مقر نیروهای بعثی مورد استفاده قرار می‌گرفت. آثار تاریخی شهر نیز همگی مورد تخریب قرار گرفتند. پس از پایان جنگ در سال 1367 اهالی شهر مجدداً به بازسازی شهر پرداختند و شهر را از نو بنا کردند.